1402/08/02
آشنایی با قدیمی‌ترین مسجد مشهد
آشنایی با قدیمی‌ترین مسجد مشهد
"مسجد گوهرشاد یکی از مساجد تاریخی و قدیمی در حرم مطهر رضوی مشهد مقدس واقع شده است. این مسجد به دوران تیموریان بازمی‌گردد و یکی از نمادهای معماری و هنری در این منطقه به شمار می‌آید. طراحی زیبا و دقیق این مسجد همراه با دیوارهای کاشی‌کاری شده و آثار هنری داخلی آن این مکان را به یک مکان مذهبی و تاریخی منحصر به فرد تبدیل کرده‌اند. مسجد گوهرشاد از جاذبه‌های دیدنی و تاریخی مشهد مقدس برای گردشگران از نزدیک و دور محسوب می‌شود."
تاریخچه مسجد قدیمی گوهرشاد
مسجد گوهرشاد، که توسط دختر امیر غیاث الدین ترخان در سال 821 هجری قمری به پایان ساخته شد، از نمادهای معماری زیبا و مذهبی در حرم مطهر رضوی مشهد مقدس است. تاریخ ساخت این مسجد به دوره تیموریان بازمی‌گردد و دارای کاشی‌کاری‌های زیبا و سبک معماری متمایزی می‌باشد. گوهرشاد، همسری که شمعدانی به وزن 3000 مثقال طلا به مسجد اهدا کرد، در این مسجد بازگشایی آن را جشن گرفت. نام این مسجد به افتخار او گذاشته شده است.
مسجد گوهرشاد به علت زیبایی کاشی‌کاری‌ها و ساختار معماری منحصر به فرد، به عنوان یکی از شاهکارهای معماری تیموری در ایران شناخته می‌شود. این مسجد به دلیل مکانی که در آن واقع شده و مجاورت با حرم امام رضا (ع)، یکی از پربازدیدترین مساجد ایران و یک مرکز مهم برای مسلمانان است. اسم مسجد گوهرشاد به زیبایی بر روی کتیبه‌های آن نوشته شده و نمایش هنر کاشی‌کاری و نوشته‌های زیبا در آن به چشم می‌خورد.
معماری مسجد گوهرشاد مشهد
مسجد گوهرشاد به سبک کلاسیک و مدرن و با ساختار مستحکمی بنا شده است. این مسجد دارای چهار ایوان است که در صحن مربعی مسجد واقع شده‌اند. ایوان‌های بزرگی نیز در فواصل میان ایوان‌های اصلی این مسجد قرار دارند. از لحاظ معماری، مسجد گوهرشاد با سبک ایرانی و تماشایی خود، تمامی نقاط این مسجد را به زیبایی و هنر ایرانی معروف می‌کند.
در داخل مسجد، طاق‌های گنبدی و گلدسته‌هایی به سبک ایرانی وجود دارند، که زیبایی و جذابیت این مسجد را تازه می‌کنند. گلدسته‌ها به شیوه مقرنس طراحی شده و هنر معرق کاری نیز بر روی کاشی‌های زرد رنگ با نام بانی مسجد نمایان است. در ایوان شمالی مسجد دارالسیاده نیز نقوشی نوشته شده است.
گلدسته‌ها و گنبدهای مسجد گوهرشاد
گنبد مسجد گوهرشاد دارای ارتفاعی برابر با 41 متر است و در بالای آن ایوان‌های مقصوره قرار دارد. سطح خارجی گنبد با آجرهای لعاب دار پوشانده شده و دارای یک کتیبه با خط کوفی زیبا تزئین شده است. در اطراف دو ایوان اصلی این مسجد، گلدسته‌هایی قرار دارند که ارتفاع آنها حدود 43 متر دارد و دارای کتیبه‌های زیبا می‌باشند. این گلدسته‌ها از زمین شروع شده و به صورت پیوسته تا ایوان مقصوره بالا می‌رود و به شکل مناره به پایان می‌رسد. محیط بیرونی گنبد مسجد گوهرشاد دارای مساحتی برابر با 61.85 متر است. در سال 1341، به دلیل مشکلات فنی، گنبد قبلی تخریب و گنبد فعلی با استفاده از مصالح جدید ساخته و تزئین شد. مساحت مسجد گوهرشاد حدود 2800 متر مربع و زیربنای آن تقریباً 9400 متر مربع است.
محراب مسجد گوهرشاد
بخشی از مجموعه گوهرشاد، محراب باشکوهی دارد که در انتهای ایوان واقع شده و لبه‌های اطراف آن با کتیبه‌های مرمت‌شده و کاشی‌های معرق که به آیه الکرسی تزئین داده شده‌اند، زینت بخشیده‌اند. نور و پایه‌های داخلی محراب با سنگ‌های مرمر سفید تزئین شده‌اند.
منبر صاحب الزمان (صاحب شاه) نیز در سمت راست محراب واقع شده و یک منبر طولانی و با سابقه است که در دوره فتحعلی شاه قاجار (سال 1243 قمری) توسط استاد محمدخراسانی ساخته شد. از چوب گلابی و گردو بدون میخ. فلزی استفاده شده و در سال 1320 بازسازی شده است. این منبر تا شیشه‌های ضخیم در قسمت زیرین خود زینت دارد.
مسجد گوهرشاد با این محراب و منبر خیره‌کننده‌اش، به عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی در دوره تیموریان شناخته می‌شود و از نظر هنری و زیبایی به ارثی ارزشمند از گذشته می‌باشد.
کلام آخر
همان‌گونه که گفته شد، مسجد گوهرشاد یکی از مساجد قدیمی و شاهکارهای معماری ایرانی است که در مشهد مقدس واقع شده و بیش از 600 سال از تاریخ ساختش می‌گذرد. این مسجد به دلیل طراحی زیبا و زیبایی‌های هنری که در آن دیده می‌شود، به عنوان یکی از جاذبه‌های مذهبی و تاریخی مشهد معتبر است. از ویژگی‌های بارز این مسجد می‌توان به محراب باشکوه، منبر تاریخی، گلدسته‌های زیبا، و سبک معماری کلاسیک اشاره کرد.
مسجد گوهرشاد با ارثی طولانی و باشکوه در تاریخ و فرهنگ ایران، یک مقصد مهم برای بازدید کنندگان از سرتاسر دنیاست. این مسجد به عنوان نمونه‌ای از هنر و معماری ایرانی از دوران تیموریان، جذب علاقه‌مندان به تاریخ و هنر ایرانی شده و به عنوان یک مکان مهم در مشهد مقدس شناخته می‌شود.
